Fattig og rik

1 Dei gudlause rømer ¬om ingen er etter dei,

den rettferdige ¬er trygg som ei ungløve.

2 Eit land som gjer opprør, ¬skifter ofte leiarar,

men ein klok mann ¬kan styra lenge.

3 Ein fattig mann som er hard ¬med småkårsfolk,

liknar regnet ¬som skyljer bort åkeren,

så det ikkje vert korn til brød.

4 Den som går ifrå lova, ¬rosar dei gudlause,

den som held lova, ¬går til strid imot dei.

5 Dei vonde skjønar ikkje ¬kva som er rett,

men dei som søkjer Herren, ¬skjønar alt.

6 Betre å vera fattig ¬og heil i si ferd

enn å vera rik ¬og gå krokvegar.

7 Den som held seg etter læra, ¬er ein klok son;

den som held lag ¬med drikkebrør,

fører skam over far sin.

8 Den som aukar sin rikdom ¬med renter og åger,

samlar til ein som har medynk ¬med armingar.

9 Når nokon vender øyra bort

og ikkje vil høyra på rettleiing,

då er jamvel bøna hans ¬ein styggedom.

10 Den som fører dei ærlege ¬på vonde vegar,

han fell i si eiga grav,

men det gode går i arv ¬til heidersmenn.

11 Ein rikmann er vis ¬i eigne augo,

ein fattig som har skjøn, ¬ser kva som bur i han.

12 Når dei rettferdige jublar,

er det herlegdom og glede;

når dei gudlause ¬har framgang,

held folk seg borte.

13 Den som løyner sine synder,

går det ikkje vel;

den som sannar si synd ¬og vender seg frå henne,

han finn miskunn.

14 Sæl er den ¬som alltid ottast Gud,

men den som gjer seg hard, ¬fell i ulukke.

15 Som knurrande løve ¬og grådig slagbjørn

er ein gudlaus hovding ¬for eit fattig folk.

16 Ein fyrste som ikkje har skjøn, ¬grip gjerne til vald;

den som hatar urett vinning, ¬får leva lenge.

17 Ein mann som har gjort seg ¬skuldig i drap,

han er på flukt mot grava,

og ingen må halda han att.

18 Den som er heil i si ferd, ¬vert berga,

men den som går krokvegar, ¬fell i grava.

19 Den som dyrkar si jord, ¬får eta seg mett;

den som jagar etter fåfengd, ¬får nøgda av armod.

20 Ein trufast mann ¬får rik velsigning,

men ingen slepp straff ¬når han spring etter rikdom.

21 Det er ille å gjera skil på folk,

ein kan gjera seg til brotsmann ¬for ein brødbit.

22 Den havesjuke har det ¬annsamt ¬med å vinna rikdom,

og han skjønar ikkje ¬at han kjem til å lida naud.

23 Den som refser ein mann, ¬får sidan større takk

enn den som fer med smiger.

24 Den som røvar ¬frå far sin og mor si

og seier: «Det er ikkje synd,»

han er jamgod ¬med drapsmenn.

25 Den havesjuke ¬valdar strid og trette,

den som lit på Herren, trivst.

26 Den som lit på sitt eige vit, ¬er ein dåre,

men den som ferdast ¬med visdom, vert berga.

27 Den som gjev til dei fattige, ¬lid aldri naud,

men den som ikkje ¬vil sjå nauda,

får mykje forbanning over seg.

28 Når dei gudlause har ¬framgang, ¬held folk seg borte,

når dei går til grunne, ¬får dei rettferdige makt.